Badanie UDT – co powinieneś wiedzieć?

Co należy wiedzieć o obowiązkowych badaniach UDT w kontekście eksploatacji urządzeń transportu bliskiego? W artykule przedstawiamy rodzaje badań i ich znaczenie dla użytkowania żurawi.

Znaczenie badań UDT dla eksploatacji żurawi wieżowych

Badania UDT urządzeń bliskiego transportu mają krytyczne znaczenie dla zachowania bezpieczeństwa użytkowania żurawi i zachowania ciągłości ich pracy. Żurawie wieżowe i żurawie samojezdne wykorzystywane są głównie w budownictwie, gdzie pracują w trudnych warunkach terenowych i atmosferycznych oraz narażone są na duże przeciążenia. Nawet niewielka awaria może mieć poważne konsekwencje. Regularne kontrole techniczne są obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa określonych w:

• Ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym;
• Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń, które podlegają dozorowi technicznemu;
• Rozporządzeniu Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego.

Inspektorzy Urzędu Dozoru Technicznego sprawdzają zgodność urządzeń z normami, oceniają stan konstrukcji i kluczowych mechanizmów, a także analizują dokumentację eksploatacyjną. Pomyślne przejście obowiązkowych badań jest warunkiem koniecznym do dopuszczenia urządzenia do eksploatacji oraz zachowania bezpieczeństwa pracy.

Jakie formy dozoru technicznego wyróżniamy?

Na podstawie wyżej wymienionych aktów stanowiących prawo wyróżnia się trzy formy nadzoru nad urządzeniami transportu bliskiego: pełną, ograniczoną i uproszczoną. Każda z nich określa obowiązki właściciela w zakresie częstotliwości badań, zakresu konserwacji oraz rodzaju kontroli przeprowadzanych przez inspektorów Urzędu Dozoru Technicznego, a ich stosowanie zależy od specyfiki maszyny i ryzyka związanego z jej eksploatacją.

Badanie techniczne w pełnym zakresie (dozór pełny)

Pełna forma dozoru technicznego obejmuje urządzenia, których eksploatacja wiąże się z największym ryzykiem. W praktyce oznacza to konieczność przeprowadzania badań odbiorczych, okresowych,doraźnych oraz kontroli zaświadczeń kwalifikacyjnych. Żurawie wieżowe, podesty ruchome i wózki widłowe z mechanicznym systemem podnoszenia to przykłady sprzętu wymagającego pełnego nadzoru.

W badaniach okresowych, które odbywają się co 12 miesięcy, inspektor szczegółowo sprawdza m.in. konstrukcję nośną, stan lin, układy bezpieczeństwa oraz kompletność dokumentacji technicznej. Urządzenie musi być też poddawane konserwacji co najmniej raz w miesiącu. Kontrola przeprowadzona z tą częstotliwością minimalizuje ryzyko wystąpienia awarii i umożliwia zachowanie bezpieczeństwa podczas eksploatacji.

Dozór pełny jest realizowany przez Urząd Dozoru Technicznego, Transportowy Dozór Techniczny oraz Wojskowy Dozór Techniczny.

Badanie techniczne w zakresie ograniczonym (dozór ograniczony)

W tym przypadku przeprowadza się badania odbiorcze doraźne oraz kontrolę zaświadczeń kwalifikacyjnych, natomiast badania okresowe nie są obowiązkowe. Urządzenia objęte ograniczoną kontrolą podlegają badaniom co dwa lata.

Właściciel musi także zapewnić regularną konserwację, przy czym odstępy między przeglądami mogą wynosić do 60 dni. Oznacza to mniejsze obciążenie organizacyjne i finansowe, jednak nie zwalnia użytkownika z obowiązku dbania o bezpieczeństwo eksploatacji.

Dozór ograniczony jest realizowany przez Urząd Dozoru Technicznego oraz Transportowy Dozór Techniczny.

Badanie techniczne w zakresie uproszczonym (dozór uproszczony)

Uproszczona forma dozoru jest przeznaczona dla najmniej skomplikowanych urządzeń, np. Wciągników i wciągarek o udźwigu do 2000 kg, żurawi z napędem ręcznym o udźwigu do 2000 kg, urządzeń transportu bliskiego o udźwigu 250 kg z wyjątkiem urządzeń do transportu ludzi. W tym przypadku inspektor UDT ocenia jedynie zgodność sprzętu z obowiązującymi przepisami i normami bezpieczeństwa. W ramach tej formy dozoru nie wykonuje się regularnych badań okresowych. Organ UDT przeprowadza badania tylko w sytuacji, gdy zdarzył się wypadek lub wystąpiła awaria urządzenia.

Chociaż przepisy nie wymagają badań okresowych, właściciel wciąż powinien dbać o systematyczne serwisowanie maszyny. Konserwacja wykonywana przez osobę z odpowiednimi uprawnieniami pozostaje podstawowym narzędziem zapewnienia sprawności technicznej.

Rodzaje badań ze względu na formę dozoru technicznego

Klasyfikacja badań UDT wynika z przyjętej formy dozoru technicznego i obejmuje działania realizowane zarówno przed rozpoczęciem użytkowania urządzenia, jak i w trakcie jego eksploatacji czy po wystąpieniu awarii. Przed każdym rodzajem badań technicznych stawiane są inne cele.

Badania UDT odbiorcze

Badania odbiorcze to pierwszy krok przed dopuszczeniem urządzenia do eksploatacji. Inspektor sprawdza dokumentację techniczną nowego urzdzenia, oznakowanie, stan techniczny podzespołów, a także przeprowadza próby obciążeniowe.

Na podstawie wyników badania wydawana jest decyzja zezwalająca na użytkowanie maszyny. Badanie odbiorcze chroni więc przed dopuszczeniem do pracy sprzętu wadliwego lub niezgodnego z przepisami.

Badania okresowe

Badania okresowe przeprowadzane są w trakcie eksploatacji urządzeń w określonych terminach. Ich głównym celem jest potwierdzenie, że maszyna nadaje się do dalszego bezpiecznego użytkowania.

W trakcie badania inspektor analizuje dziennik konserwacji, sprawdza stan konstrukcji nośnej, ocenia skuteczność zabezpieczeń i wykonuje próby obciążeniowe. Ważnym elementem badania jest również ocena resursu UTB, czyli czasu eksploatacji urządzenia wyrażonego w cyklach pracy lub godzinach.

Badania kontrolne

Badania kontrolne dotyczą urządzeń podlegających ograniczonej formie dozoru. Inspektorzy sprawdzają stan techniczny maszyny, a także dokumentację serwisową. Kontrola ma na celu dopuszczenie urządzenia do dalszego użytkowania w bezpiecznych warunkach.

Badania doraźne eksploatacyjne

Badania przeprowadza się po naprawach, wymianie elementów lub modernizacji maszyny. Celem badań doraźnych jest potwierdzenie, że przeprowadzone prace nie wpłynęły negatywnie na bezpieczeństwo użytkowania urządzenia. Badanie odbywa się na wniosek eksploatującego, a sposób przygotowania sprzętu określa właściwa jednostka UDT.

Badanie doraźne powypadkowe lub poawaryjne

Przeprowadza się je po poważnej awarii lub wypadku z udziałem maszyny. Mają na celu ustalenie przyczyn zdarzenia i wskazanie działań, które zapobiegną podobnym sytuacjom w przyszłości. Inspektorzy dokonują wnikliwej analizy miejsca i okoliczności zdarzenia, sprawdzają stan techniczny wszystkich podzespołów i weryfikują dokumentację konserwacyjną.

Dziennik konserwacji urządzenia transportu bliskiego – czym jest i co musi zawierać?

Dziennik konserwacji to obowiązkowa dokumentacja techniczna prowadzona dla każdego urządzenia transportu bliskiego. Zapisuje się w nim wszystkie czynności związane z konserwacją, serwisem oraz naprawami. Dziennik jest niezbędny podczas badań UDT, ponieważ inspektorzy analizują zawarte w nim wpisy i oceniają regularność i rzetelność działań serwisowych.

W dzienniku powinny znaleźć się:

• informacje o rodzaju i dacie przeprowadzonych prac;
• dane osoby uprawnionej do ich wykonania;
• szczegóły dotyczące napraw czy wymiany części.

Dzięki dziennikowi konserwacji możliwe jest odtworzenie historii eksploatacji maszyny.